Werken als werknemer

Ben je kunstenaar en ga je aan de slag als werknemer en niet als zelfstandige, dan heb je volgende rechten en plichten.

In 2002 is er voor kunstenaars een specifieke regeling in het leven geroepen. Vanaf dan kunnen kunstenaars ook als werknemer beschermd worden, ook al werken ze niet onder gezag en kan er dus geen arbeidsovereenkomst worden afgesloten. Voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst dienen namelijk alle 4 elementen aanwezig te zijn: een overeenkomst, arbeid, loon en gezag of ondergeschiktheid.

De kunstenaars die als werknemer (voor de RSZ) willen werken, maar dat niet in ondergeschikt verband kunnen doen, moeten beschikken over een kunstenaarsvisum om de artistieke aard van hun prestatie of werk aan te tonen. Dat visum doet enkel uitspraak over de artistieke prestaties en geeft geen toestemming om elke artistieke prestatie te doen onder artikel 1bis.

Het visum vraag je aan bij de Commissie Kunstenaars. Heb je het visum aangevraagd maar nog niet verkregen dan word je vermoed onder het toepassingsgebied van het artikel te vallen. Dat vermoeden is wel weerlegbaar tot aan de toekenning of de weigering van het visum.

Sinds 8 mei 2019 kan je het kunstenaarsvisum ook online aanvragen via het elektronische platform artist@work. Surf naar www.artistatwork.be voor meer info of lees ons artikel over de lancering van het nieuwe platform.

De Commissie formuleert 13 aanbevelingen voor een volledig dossier:

1. Beschrijf uw activiteit zo gedetailleerd mogelijk en leg uit waarom uw activiteit artistiek is. Verklaar duidelijk wat u doet.
2. Er moet informatie zijn voor elke activiteit in de aanvraag.
3. Voeg een cv toe. Dit cv moet uw ervaring op artistiek vlak bevatten. Een klassiek cv dat geen betrekking heeft op uw artistieke activiteiten heeft geen enkel nut.
4. Indien uw activiteit zich daartoe leent, voegt u een portfolio van uw activiteit toe.
5. Indien u gewone foto’s van uzelf toevoegt, moeten wij u onmiddellijk kunnen zien op de foto’s. De foto’s moeten ook een meerwaarde bieden voor uw aanvraag.
6. Indien u links naar video’s toevoegt, moeten wij onmiddellijk kunnen uitmaken wat uw rol in de video is (toneelspeler, realisator, monteur?).
7. Indien u links naar geluidsbestanden toevoegt, moeten wij onmiddellijk kunnen uitmaken wat uw rol in de opname is (componist, arrangeur, zanger?).
8. Aarzel niet uw persoonlijke website toe te voegen indien u die hebt.
9. U kan ook uw pagina op een sociaal netwerk toevoegen indien u die hebt. Wij hebben alleen toegang tot openbare publicaties.
10. Let op met WeTransfer-links. Wij kunnen niet garanderen deze geopend te hebben voordat ze worden verwijderd. Om die reden voegt u beter bestanden als bijlage bij de aanvraag toe.
11. Hoe vollediger uw dossier, hoe beter.
12. Er moet informatie zijn voor elke activiteit in de aanvraag.
13. Respecteer de maximale grootte voor bijlagen en kies een bestandstype dat het platform ondersteunt. Let ook op de titel van de bijlage. Speciale tekens zoals accenten worden niet aanvaard.

het arbeidsrecht is op die overeenkomsten niet van toepassing. Dat heeft onder meer tot gevolg dat de in de sector opgelegde minimumlonen niet van toepassing zijn en er dus gewerkt kan worden voor vergoedingen die lager zijn dan de minimumlonen. Ook de afspraken omtrent vervoersregeling, eindejaarspremies, ecocheques, enz…van de bevoegde sector zijn niet van toepassing. Natuurlijk is dat in het nadeel van de werknemer.

Het kunstenaarsvisum doet enkel uitspraak over de aard van de prestaties en geeft geen toestemming om elke artistieke prestatie te doen onder artikel 1bis. Er worden regelmatig dossiers ingediend waar uit de toegevoegde documenten kan afgeleid worden dat er wel een arbeidsovereenkomst zou kunnen worden afgesloten. Om de artiest correct te informeren wordt er daarom bij het toekennen van het visum specifiek vermeld dat het gebruik van dit visum enkel gebeurt voor prestaties die geleverd worden voor een opdrachtgever.

Indien volgende elementen deel uitmaken van de overeenkomst, is de kans zeer reëel dat er wel een arbeidsovereenkomst kan worden afgesloten en dan mag men artikel 1bis niet gebruiken en heeft men dus ook geen visum nodig:

  • Er is een afspraak over de te leveren prestaties;
  • Er is een afspraak over de tijdstippen waarop de artistieke prestatie moet geleverd worden.
  • Bovendien moeten deze prestaties worden uitgevoerd volgens bepaalde instructies die worden gegeven door de opdrachtgever;
  • Er is een afspraak over de duur van de overeenkomst;
  • Er is verder ook een verloning afgesproken, zijnde een bepaald bedrag per dag. Boven die verloning heeft de artiest ook recht op betaling van de kosten;
  • Er is een afspraak in verband met de aansprakelijkheid van de artiest en de aansprakelijkheid van de opdrachtgever.
  • ...

De RVA herberekent altijd het loon dat wordt verdiend door gebruik te maken van artikel 1bis. Dat heeft gevolgen voor het aantal niet vergoedbare dagen na de prestatie. Zo leidt een tewerkstelling voor 1 dag aan 300 euro bijvoorbeeld tot twee niet vergoedbare dagen. De dag tewerkstelling zelf geeft ook geen recht op een werkloosheidsvergoeding.

Werknemers in de sector van de podiumkunsten en de muziek hebben heel wat voordelen waar je, indien je werkt in het kader van artikel 1bis, geen recht op hebt.

  • Je hebt geen recht op een groepsverzekering. De werkgever stort 1,5% van het brutoloon in het pensioenplan van de werknemer. Om het pensioenkapitaal uitbetaald te krijgen moet je gedurende je ganse carrière 130 dagen gewerkt hebben in de sector van de podiumkunsten en de muziek. Als je voor een Sociaal bureau voor kunstenaars (SBK) werkt, wordt er 1,5% op het brutoloon betaald om het verlies aan aansluiting te compenseren. Artiesten die onder artikel 1bis werken, kunnen niet aangesloten worden en kunnen dus ook geen compensatie eisen van het verlies aan premie;
  • Je kan geen beroep doen op opleidingen of opleidingspremie van het sociaal fonds;
  • Je hebt geen recht op de afspraken die vanaf 1 juli 2017 gemaakt worden in de collectieve arbeidsovereenkomsten die van toepassing worden voor de sector van de podiumkunsten en de muziek. Dat gaat onder andere over minimumlonen op basis van anciënniteit en functie, de terugbetaling van vervoer, de maaltijdvergoeding, de verplichting voor de werkgever om voor kostuums en rekwisieten te zorgen, ...;
  • Je hebt geen recht op indexering van je loon. De lonen stijgen in juli 2017 met 2% omwille van deze automatische indexering. Ook de andere sectoren (PC 303 en PC 227) kennen een systeem van indexering en PC 227 (audiovisueel) heeft ook lonen die stijgen wanneer d anciënniteit/ervaring stijgt;
  • De sectoren onderhandelen om de twee jaar over een stijging van de koopkracht voor de werknemers. Maar als je werkt onder artikel1bis kunnen die afspraken nooit op jou van toepassing zijn . Als je werkt met een arbeidscontract wel;

[English version] Er bestaat niet zoiets als één kunstenaarsloon. Dat komt omdat je als kunstenaar werknemer kan zijn in verschillende sectoren. Elke organisatie of bedrijf waar je voor werkt behoort tot een bepaalde sector. Bedrijven die dezelfde soort activiteiten uitoefenen worden gegroepeerd in een paritair comité. Daar onderhandelen vakbonden en werkgeversorganisaties over de loon- en werkvoorwaarden die er gelden. De uitkomst van die onderhandelingen verschillen per sector. Zelfs tussen de taalgemeenschappen binnen één paritair comité kunnen er verschillen zijn. Het resultaat van deze onderhandelingen wordt neergeschreven in een collectieve arbeidsovereenkomst of kortweg cao. Een cao geldt voor alle werknemers en werkgevers in de sector waarvoor zij is afgesloten.

Volg deze 7 stappen om te weten hoeveel je moet verdienen:

1 Ga na onder welke sector (en dus welk paritair comité) de organisatie of bedrijf waarvoor je werkt, valt

De meeste artiesten zullen in één van de volgende paritaire comités werken. (Via de link kom je terecht op de pagina met de loon- en werkvoorwaarden per sector):

2 Welke functie oefen je uit?

In de sectoren zijn de functies gegroepeerd en is er aan elke groepering een barema vastgeklikt.

3 Hoeveel jaren werkervaring heb je?

Heb je nog geen werkervaring dan zal je loon lager liggen dan als je al enkele jaren ervaring hebt. Een barema begint bij 0 jaar anciënniteit.

4 Wegwijs in de barema's

Een barema wordt uitgedrukt per maand, per dag, per dienst of per uur.

5 Taakloon?

Werk je tegen een taakloon dan vind je je loon niet terug in de barema’s.

6 Bruto / netto?

Het gaat steeds om brutolonen. De werkgever zal een nettoloon uitbetalen. Hij/zij houdt van het brutoloon 13,07% af voor je sociale zekerheid en bedrijfsvoorheffing. Lage lonen betalen iets minder aan de sociale zekerheid door de werkbonus. De kosten die bovenop het brutoloon komen, zoals patronale lasten, kost sociaal secretariaat, kost arbeidsongevallenverzekering moeten door de opdrachtgever betaalt worden en maken geen deel uit van je brutoloon.

7 Nog vragen over je loon?

Tenslotte geven we nog wat bruikbare tips

In elke sector worden de lonen geïndexeerd, om zo de stijgende prijzen te volgen. Check altijd de loonbarema’s aan de huidige index!

Onderhandel steeds over een brutoloon en bespreek daar bovenop de werkgeverskost (inclusief de kost van het SBK), zodat je die kosten zeker niet uit je brutoloon moet betalen.

[English version] An Artist's wage?

There’s no such thing as a typical artist’s wage. After all, artists can be employed in different sectors. Each organisation or company belongs to a particular sector. A sector is a group of businesses that share similar business activities. Each sector falls under a Joint Committee, which facilitates negotiations between trade unions and employer’s associations. The outcome of these negotiations is different for each industry. There can even be differences between the linguistic communities within one Joint Committee. The results of these negotiations are written down in a CLA. A CLA is a collective labour agreement that applies to all people employed in that sector as well as to all employers active in that sector.

Six steps to check your wage:

1 In what sector do I work?

Most artists fall under one of the following Joint Committees:

2 What is your position at work?

Positions are divided into different groups in these sectors, with each group falling under a specific wage scale.>p>

3 How many years of work experience do you have?

If you do not yet have any work experience, your wage will be lower than what you would earn if you had some years of experience. A wage scale starts at 0 years of seniority.

4 Wage Scales?

A wage scale is calculated on a monthly, daily, shift or hourly basis.

5 Gross

It always concerns gross wages. The employer will pay a net wage. They shall deduct 13.07% from your gross wage on account of social security contributions and advance business tax. Low-wage earners shall pay slightly less in social security contributions due to the work bonus. Costs on top of the gross wage such as the employer’s social security contributions, payroll service provider costs and industrial accident insurance costs are at the client’s expense and are not part of your gross wage.

6 Questions?

Tips:

Wages are indexed to inflation in all sectors. Take care to check out the most recent wage scales at all times.

Always refer to the gross wage when conducting wage negotiations and make sure to discuss the employer’s costs (including the cost of the SBK) so that these costs are definitely not deducted from your gross wage.

Als werknemer betaal je op je loon 13,07% sociale zekerheidsbijdragen. De werkgever betaalt op je brutoloon rond de 29% sociale bijdragen. De werkgever kan een doelgroepvermindering krijgen, zodat hij minder sociale bijdragen zal moeten betalen.

Die bijdragen financieren de sociale zekerheid en zorgen ervoor dat je verzekerd bent en indien nodig kan genieten van:

  • Pensioen;
  • Werkloosheidsvergoeding;
  • Arbeidsongevallenverzekering;
  • Beroepsziekteverzekering;
  • Gezinsbijslagen: kinderbijslag, geboorte - of adoptiepremie, kraamgeld;
  • Ziekte - en invaliditeitsverzekering;
  • Jaarlijkse vakantie;

De Sociale Zekerheid is in belangrijke mate gebaseerd op het verband tussen de premie die je betaalt en de uitkering waar je recht op hebt. Om recht te hebben op een uitkering (bv. pensioen) moet je voldoende premies of bijdragen betaald hebben en voldoende dagen gewerkt hebben

Tot op zekere hoogte wordt de grootte van de uitkering ook bepaald door de grootte van de bijdrage, zoals bij een klassieke verzekering. Het betalen van een bijdrage geeft je als sociaal verzekerde dus rechten.

Mooi is ook dat onze sociale zekerheid gebaseerd is op solidariteit. Als iedereen bijdraagt kan iedereen verzekerd worden en regelmatig genieten van de voordelen van dit systeem en dit tegen een redelijke prijs.

Sinds 1 juli 2003 wordt het vakantiegeld van kunstenaars centraal beheerd door de Rijksdienst voor Vakantiegeld (RJV). In tegenstelling tot klassieke bedienden, ontvangen kunstenaars hun vakantiegeld rechtstreeks van de RJV, en niet van de verschillende werkgevers voor wie ze werken. Om het vakantiegeld te financieren betalen de werkgevers een sociale bijdrage. Die manier van werken geldt niet alleen voor kunstenaars maar ook voor iedereen die werkt als arbeider.

De regels van de jaarlijkse vakantie voor arbeiders zijn zowel van toepassing op kunstenaars die zijn verbonden met een rechtstreekse arbeidsovereenkomst, kunstenaars die werken via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK) als op kunstenaars die niet zijn verbonden met een arbeidsovereenkomst, maar door toepassing van artikel 1bis van de RSZ-wet worden gelijkgesteld met werknemers. De regeling geldt dus niet voor zelfstandige kunstenaars.

Ben je kunstenaar ? Zorg er dan voor dat je je zichtrekeningnummer hebt doorgegeven aan de RJV. Enkel dan kan de RJV je vakantiegeld uitbetalen.